Χειρουργός - Ουρολόγος
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PSA;
Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μια πρωτεΐνη που εκκρίνεται από τα προστατικά επιθηλιακά κύτταρα και ρευστοποιεί το σπέρμα μετά την εκσπερμάτιση. Απορροφάται κατά ένα μικρό ποσοστό στην κυκλοφορία του αίματος όπου και ανιχνεύεται με τις αιματολογικές εξετάσεις.
Χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την διάγνωση του καρκίνου του προστάτη πάντα σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση, το ιστορικό, την ηλικία και την φυλή του ασθενούς.
Πότε πρέπει να γίνεται η πρώτη μέτρηση του PSA;
Στην ηλικία των 50 ετών για άνδρες που βρίσκονται σε μέσο κίνδυνο προστατικού καρκίνου με προσδόκιμο επιβίωσης τουλάχιστον 10 χρόνια ακόμη.
Στην ηλικία των 45 ετών για άνδρες με υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη όπως:
- οι Αφροαμερικανοί
- εκείνοι που έχουν έναν συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρα, αδερφό) διαγνωσμένο με καρκίνο του προστάτη σε ηλικία μικρότερη των 65 ετών.
Στην ηλικία των 40 ετών για άνδρες με ακόμη υψηλότερο κίνδυνο, δηλαδή εκείνους που έχουν περισσότερους από έναν συγγενείς πρώτου βαθμού διαγνωσμένους με καρκίνο του προστάτη σε νεαρή ηλικία
- Έχει προταθεί μια μέτρηση του PSA στην ηλικία των 40 ετών ώστε να υπάρχει μια τιμή αναφοράς με βάση την οποία θα καθορισθεί το διάστημα που θα πραγματοποιηθεί ο επανέλεγχος.
- Αποθαρρύνεται ο περαιτέρω έλεγχος του PSA σε ασθενείς >75 ετών με τιμή ≤ 3ng/ml λόγω του πολύ μικρού κινδύνου θανάτου από καρκίνο του προστάτη στο μέλλον.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές του PSA;
Έχει καθιερωθεί σαν όριο η τιμή των 4 ng/ml που ισορροπεί ανάμεσα στην αδυναμία διάγνωσης ορισμένων καρκίνων που είναι ιάσιμοι αλλά και στην αποφυγή ανίχνευσης κλινικώς ασήμαντης νόσου που οδηγεί σε αχρείαστες βιοψίες προστάτη. Σε νεότερους άνδρες ενδέχεται το όριο να είναι χαμηλότερο.
- Ασθενείς με ολικό PSA>10 ng/ml έχουν πιθανότητα 50% για καρκίνο προστάτη.
- Ασθενείς με ολικό PSA 4-10 ng/ml έχουν πιθανότητα 25% για καρκίνο του προστάτη.
Στην περιοχή της “γκρίζας ζώνης” (4-10 ng/ml) έχει σημαίνοντα ρόλο ο λόγος του ελεύθερου προς το ολικό PSA (F/T PSA):
- Εάν η τιμή αυτή <0,10 τότε ανιχνεύεται καρκίνος στο 56% των βιοψιών
- Εάν η τιμή αυτή >0,25 τότε ανιχνεύεται καρκίνος μόλις στο 8% των βιοψιών
Ποιες είναι οι αιτίες του αυξημένου PSA;
1. Πρόοδος της ηλικίας
Όσο μεγαλώνει ο άνδρας μπορεί να αυξάνονται τα επίπεδα του PSA ώστε στην ηλικία των 70 ετών η τιμή PSA=6,5ng/ml μπορεί να θεωρείται φυσιολογική.
2. Μετά από βιοψία ή χειρουργείο του προστάτη
Η αύξηση του PSA μπορεί να φθάσει και τις 6 ή 8 μονάδες οπότε καλό είναι η καινούργια μέτρηση να πραγματοποιηθεί μετά από 6 εβδομάδες τουλάχιστον.
3. Κυστεοσκόπηση ή τοποθέτηση ουροκαθετήρα
Η δίοδος του κυστεοσκοπίου ή του καθετήρα αντίστοιχα “ερεθίζουν” τον προστάτη.
4. Λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος
5. Δακτυλική εξέταση του προστάτη
Η τελευταία οδηγεί σε ήπια αύξηση του PSA για 48-72 ώρες, επομένως εφόσον έχουν προγραμματισθεί και τα δύο η λήψη αίματος για PSA πρέπει πάντοτε να προηγείται της δακτυλικής εξέτασης.
6. Πρόσφατη εκσπερμάτιση – σεξουαλική επαφή
Οδηγούν επίσης σε μικρή αύξηση του PSA που συνήθως δεν έχει σημασία παρά μόνο για τους ασθενείς που έχουν οριακή τιμή κοντά στα 4 ng/ml. Συνιστάται λοιπόν η αποφυγή αυτών για 48-72 ώρες πριν την εξέταση.
7. Ποδηλασία, ιππασία
Καταστάσεις που επίσης οδηγούν σε ήπια αύξηση του PSA και πρέπει να αποφεύγονται 2-3 ημέρες πριν την μέτρηση.
8. Συμπληρώματα διατροφής
Οπως αυτά που λαμβάνουν οι bodybuilders
9. Αθλητικές κακώσεις
Αφορούν κυρίως την περιοχή του περινέου
10. Προστατίτιδα
Συχνή σε άνδρες κάτω των 50 ετών. Η αύξηση του PSA μπορεί να είναι ιδιαίτερα μεγάλη και εδώ η τιμή του μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν διαγνωστικό εργαλείο για τον εντοπισμό της φλεγμονής του ουροποιητικού συστήματος.
11. Καλοήθης υπερπλασία του προστάτη
Υπερπλασία σημαίνει πιο πολλά κύτταρα, άρα και μεγαλύτερη παραγωγή του PSA απ’ αυτά.
12. Καρκίνος του προστάτη
Εδώ υπάρχει διάσπαση της βασικής μεμβράνης και μεγαλύτερη έξοδος του PSA στην κυκλοφορία του αίματος και μάλιστα σε μεγαλύτερο ποσοστό ως δεσμευμένο με πρωτεΐνες ώστε η αναλογία του ελεύθερου προς ολικό (F/T PSA) να φθίνει σε ασθενείς που υποκύπτουν προστατική κακοήθεια.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ
- Ασθενείς υπό αγωγή με φιναστερίδη ή ντουταστερίδη για την υπερτροφία του προστάτη για χρονικό διάστημα > 6 μηνών πρέπει να πολλαπλασιάζουν την τιμή του PSA τους x 2 διότι αυτά τα φάρμακα μειώνουν την τιμή του PSA
- Δεν παρουσιάζουν όλοι οι καρκίνοι του προστάτη αυξημένο PSA. Σε ασθενείς με τιμή ολικού PSA< 4ng/ml εντοπίζονται περίπου 15% των καρκίνων του προστάτη.
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΥΞΗΜΕΝΟΥ PSA
- Συνιστάται η αναμονή για 6 εβδομάδες και η επανάληψη του με την ίδια μέθοδο στο ίδιο εργαστήριο ώστε να αποκλεισθούν παράγοντες που μπορεί να οδήγησαν στην αύξησή του όπως σεξουαλική επαφή, δακτυλική εξέταση, φλεγμονή ή ακόμη και το εργαστηριακό λάθος
- Επί εμφανών συμπτωμάτων ουρολοίμωξης ή προστατίτιδας συνιστάται αντιβιοτική αγωγή επί δεκαπενθήμερο και νέα μέτρησή του μετά 6 εβδομάδες.
- Επί εμμονής του αυξημένου PSA ή παθολογικών παραμέτρων του συνιστάται η διενέργεια βιοψίας του προστάτη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κάθε ασθενής που παρουσιάζεται με αυξημένο PSA δεν σημαίνει ότι πάσχει από καρκίνο του προστάτη. Υπάρχουν πολλές άλλες αιτίες που οδηγούν σε αύξηση του. << Το PSA δεν είναι διάγνωση – η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη γίνεται μόνο με την βιοψία >>.
Info:
Ευχαριστούμε τον χειρουργό-ουρολόγο κο. Λουκά Στενό (loukastenos@yahoo.gr) διπλωματούχο του European Board of Urology (FEBU). Εργάζεται ως ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α΄ της Ουρολογικής Κλινικής στο "ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER".
